Metaphor คืออะไร ? เรื่องราวของการอธิบายที่แทรกอยู่ในชีวิตประจำวัน

 

cover01_Draft01_(resize)

 

แม้ลูกเรืออวดดีมีทิฐิ และเริ่มริเฉโกยุ่งโยเส
เมื่อคลื่นลมแรงจัดซัดโซเซ เรือจะเหล่มระยำคว่ำไป

 

หากเพื่อน ๆ ได้อ่านบทเรียนวิชาภาษาไทยเรื่อง บทเสภาสามัคคีเสวก แล้ว หลายคนคงรู้สึกคุ้น ๆ กับการเปรียบเทียบประเทศชาติว่าเป็นเรือลำหนึ่ง เปรียบเทียบว่าอุปสรรคเป็นพายุแน่ ๆ นี่คือหนึ่งในตัวอย่างของการใช้อุปลักษณ์ หรือ Metaphor เข้ามาสื่อสารและทำให้ผู้อ่านเห็นภาพมากขึ้น แต่จริง ๆ แล้ว Metaphor คืออะไร มีบทบาทยังไงบ้างกับการสื่อสารในชีวิตประจำวัน วันนี้ StartDee จะพาเพื่อน ๆ ไปทำความรู้จักโวหารภาพพจน์ชนิดนี้กันให้ดียิ่งขึ้น

Banner-Green-Standard

Metaphor และการอุปลักษณ์

นอกจาก กวีโวหาร ที่ช่วยให้การใช้ภาษาดูสละสลวย การใช้โวหารภาพพจน์ก็เป็นกลวิธีหนึ่งที่เราพบได้อยู่เสมอในการสื่อสารรูปแบบต่าง ๆ โวหารภาพพจน์ที่เราควรรู้จักมีอยู่หลายชนิดด้วยกัน ยกตัวอย่างเช่น บุคคลวัต (Personification) อติพจน์ (Hyperbole) ปฏิพากย์ (Paradox) สัญลักษณ์ (Symbol) นามนัย (Metonymy) สัทพจน์ (Onomatopoeia) อุปมา (Simile) และอุปลักษณ์ (Metaphor) ซึ่งการใช้อุปลักษณ์ในการสื่อสารเป็นประเด็นที่เราจะพูดถึงกันในวันนี้

การอุปลักษณ์ (Metaphor) เป็นการใช้โวหารภาพพจน์ที่ช่วยอธิบายให้ผู้รับสารเห็นภาพสิ่งของหรือการกระทำชัดเจนมากขึ้นโดยการนำสองสิ่งที่มีคุณสมบัติร่วมกันบางอย่างมาเปรียบเทียบกัน อาจใช้คำว่า “เป็น” “คือ” “เท่า” เข้ามาช่วยหรือไม่ก็ได้ แต่หลักการสำคัญของการอุปลักษณ์ก็คือ การยกสิ่งที่นำมาเปรียบเทียบ “แทนที่” สิ่งที่ต้องการกล่าวถึงไปเลย ยกตัวอย่างเช่นการอุปลักษณ์ในกาพย์ยานี ๑๑ จากวรรณคดีไทยเรื่อง คัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ บทนี้

 

ดวงจิตคือกระษัตริย์ ผ่านสมบัติอันโอฬาร์
ข้าศึกคือโรคา เกิดเข่นฆ่าในกายเรา
เปรียบแพทย์คือทหาร อันชำนาญรู้ลำเนา
ข้าศึกมาอย่างใจเบา ห้อมล้อมรอบทุกทิศา

 

ในคัมภีร์ฉันทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ ผู้แต่งเปรียบเทียบร่างกายว่าเป็นเมือง โดยใช้คำว่า “กายนคร” ซึ่งเป็นการอุปลักษณ์แบบไม่มีคำเชื่อม ส่วนกลอนบทที่เรายกมาให้เพื่อน ๆ ดูก็มีการใช้โวหารภาพพจน์แบบอุปลักษณ์หลายจุด เช่น เปรียบเทียบหัวใจว่าเป็นกษัตริย์ ซึ่งหัวใจและกษัตริย์มีจุดร่วมที่เหมือนกันอยู่คือเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด นอกจากนี้ยังมีการเปรียบโรคภัยต่าง ๆ เป็นข้าศึกศัตรู เปรียบเทียบหมอผู้รักษาโรคว่าเป็นทหารที่รู้จักร่างกายเป็นอย่างดีและต้องรับหน้าที่ต่อสู้กับโรคร้าย ทั้งหมดนี้ก็เพื่อให้ผู้อ่านเห็นภาพและจินตนาการบทบาทของหมอ โรคต่าง ๆ และร่างกายที่ซับซ้อนได้ดียิ่งขึ้น 

ต่อมาลองไปดูตัวอย่างการใช้ Metaphor ในประโยคนี้กัน

 

Life is a rollercoaster. 

ชีวิตก็เหมือนกับโรลเลอร์โคสเตอร์

 

ตัวอย่างนี้เราเปรียบเทียบว่าชีวิตก็เหมือนกับโรลเลอร์โคสเตอร์ซึ่งเป็นเครื่องเล่นหวาดเสียวในสวนสนุก ถ้าได้ลองเล่นโรลเลอร์โคสเตอร์ที่วิ่งขึ้นวิ่งลงไปตามรางก็จะรู้สึกตื่นเต้นสุด ๆ ดังนั้น การเปรียบว่าชีวิตก็เหมือนโรลเลอร์โคสเตอร์เป็นการอุปลักษณ์ที่ดีมาก ๆ เพราะในประโยคเดียว ผู้เขียนได้สื่อว่า “ชีวิตก็มีขึ้นมีลง” ตามใจความหลักที่ต้องการจะสื่อ แถมยังได้สื่อสารความรู้สึกตื่นเต้น ความรวดเร็ว ความลุ้นระทึกของชีวิตด้วยการ Metaphor กับโรลเลอร์โคสเตอร์ด้วย หากลองคิดตามแบบละเอียดเพื่อน ๆ จะเห็นว่าการใช้โวหารภาพพจน์แบบอุปลักษณ์มีความลึกซึ้งกว่าการอุปมา เพราะช่วยเติมเต็มมิติด้านอารมณ์และการกระทำด้วยสิ่งที่นำมาเปรียบเทียบ ทำให้ผู้อ่านเห็นภาพตามได้ง่ายดายมากขึ้น และจากจุดนี้เองทำให้การใช้ Metaphor ถูกใช้ในการสื่อสารที่หลากหลาย ไม่ได้จำกัดอยู่ในวงการวรรณกรรมเท่านั้น

 

 

Metaphor ในชีวิตประจำวัน

ตัวอย่างการใช้ Metaphor ในชีวิตประจำวันนั้นมีเยอะมาก ๆ นอกจากวรรณคดีไทยนระดับมัธยมที่เรายกตัวอย่างให้เพื่อน ๆ ได้ดูกันไปแล้ว ในวงการเพลง ภาพยนตร์ โฆษณาและการทำการตลาดก็มีการใช้ Metaphor เข้ามาช่วยในการสื่อสารเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น ในแอนิเมชันเรื่อง Inside Out ที่มีการใช้ตัวละคร Joy, Fear, Anger, Disgust และ Sadness แทนอารมณ์ต่าง ๆ ของไรลีย์ เด็กหญิงเจ้าของร่างกาย นอกจากนี้ยังมีศูนย์บัญชาการที่ทำหน้าที่เป็นสมอง คอยให้คำแนะนำไรลีย์ในการตัดสินใจและการแสดงอารมณ์ต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน


h_insideout_19751_b7afa4f9
Inside Out ขอบคุณรูปภาพจาก disney

ส่วนวงการเพลงป๊อปก็ไม่น้อยหน้า มีการใช้ Metaphor มาช่วยในการสร้างสรรค์ผลงานเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่นผลงานเพลงของ Taylor Swift ศิลปินหญิงมากความสามารถชาวอเมริกัน ในเพลง Delicate ก็มีท่อนนึงที่กล่าวว่า 

 

You’re a mansion with a view.

คุณคือแมนชั่นที่มาพร้อมกับวิว

 

ถ้าแปลแบบตรงตัวรับรองว่า “งง” แน่ ๆ แต่จากเนื้อเพลงท่อนนี้เทย์เลอร์ได้เปรียบเทียบชายหนุ่มที่เธอหลงรักว่าเป็น “แมนชั่น” ที่อยู่อาศัยที่มาพร้อมกับ “วิวทิวทัศน์อันสวยงาม” เพื่อสื่อว่าผู้ชายคนนี้เนี่ยดูดีทั้งภายในและภายนอก เหมือนกับห้องพักสวย ๆ มี่มีวิวดี ๆ นอกหน้าต่าง มองทางไหนก็ดูดีไปซะหมด เรียกว่าใช้คำน้อยแต่สื่อสารได้มากจริง ๆ เป็นการใช้ Metaphor ที่ชาญฉลาดเอามาก ๆ เลย

ยิ่งกว่าการใช้ภาษาให้ดูสละสลวยและเห็นภาพ สื่อสารน้อยแต่ได้ผลลัพธ์มาก การใช้ Metaphor ยังแสดงให้เห็นความสามารถด้านการสื่อสารในระดับที่แอดวานซ์มากยิ่งขึ้นด้วย ถือว่าเป็นอีกหนึ่งเทคนิคการใช้ภาษาดี ๆ ที่เราอยากให้ทุกคนลองนำไปใช้กันมาก ๆ แต่ถ้าเพื่อน ๆ คนไหนอยากศึกษาเทคนิคการใช้โวหารภาพพจน์อื่น ๆ ก็ลองดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน StartDee แล้วไปพบกับครูหนึ่งในบทเรียนวิชาภาษาไทย เรื่องการใช้โวหารภาพพจน์ประกอบการเขียนได้เลย

 

Reference:

https://andrewdebell.com/metaphors-pop-songs/

https://literarydevices.net/metaphors-in-movies/

https://fictionphile.com/metaphors-in-movies/

 

แสดงความคิดเห็น